İnsanoğlu kayba karşı güçlü bir önyargıyla evrimleşti. Bu bilişsel dürtü, geçmişte insanların hayatta kalmasına yardımcı oldu ancak günümüzde birçok yatırımcının sağlam kararlar vermesini engelliyor.
“Kayıptan kaçınma önyargısı”, insanların çok ihtiyatlı yatırım yapmasına, düşüş dönemlerinde daha fazla kayıptan kaçınmak için hisse senedi satmasına ve bazılarının başladığı noktaya geri dönmesine neden olur.
CNBC’nin yer verdiği habere göre kaybetme korkusuyla yatırımcıların nelere dikkat etmesi gerektiği şöyle açıklanıyor: Kaybetme korkusu, yatırımcılar için güçlü bir duygudur ve kontrol edilmediği takdirde yatırım kazançlarının kaybedilmese sebep olur. Bu da uzun vadede yatırımcıya büyük kayıplar verdirebilir.
Bu korku, insanın evriminin doğal bir ürünüdür. Beynimiz riskleri tespit etmek konusunda oldukça gelişmiştir. İlk insanlar yırtıcılardan kaçmak, hangi yiyeceklerin güvenli olduğunu tespit etmek gibi kararları alırken bu bilişsel araçtan yardım aldılar.
Bu eski tehdit algılama ve kayıp önleme mekanizması modern çağda bize büyük kayıplar verdirebilir.
Betterment davranışsal finans ve yatırım başkan yardımcısı Dan Eagen insanoğlunun finansal piyalarda yaşamak için değil, tehditler ile baş etmek için evrildiğini söylüyor.
Yatırımcılar için bu evrimsel dürtü, “kayıptan kaçınma önyargısı” olarak ortaya çıkıyor.
Bir yatırım kaybının acısı, eşdeğer bir kazançtan elde edilen başarı hissinden iki kat daha güçlüdür. Bu nedenle yatırımcılar finansal kayıptan kaçınmaya yönelik bir önyargıya sahiptir.
Nobel ödüllü Daniel Kahneman ve Amos Tversky, yazı-tura içeren bir düşünce deneyi kullanarak önyargıyı açıkladılar:
‘Yazı tura atacağım ve yazı gelirse 10 dolar kaybedeceksiniz. Bu riski göze alabilmeniz için ne kadar kazanmayı bekliyorsunuz?’
Katılımcılar 20 dolardan fazla kazandıkları takdirde oyunu kabul edeceklerini söylediler.
Kayıptan kaçınma, toplumun geneli için belki de beklenmedik şekillerde de kendini ifade edebilir.
Örneğin, eğitimi ele alalım: 2011 yılında yapılan bir deneyde, Illinois, Chicago Heights’taki bir grup öğretmene, öğrenci başarısıyla bağlantılı bir yıl sonu bonusu alacakları söylendi. İkinci bir gruba ise okul yılının başında toplu bir ödeme yapıldı ve öğrencilerin performans hedeflerini kaçırması durumunda bir kısmının geri çekileceği söylendi.
“Kaybeden” grubu, öğrenci test puanlarında “büyük ve istatistiksel olarak anlamlı kazançlar” görürken, “kazanan” grubunda (bonus teşviki sunulan) bir etki görülmedi.
401 (k) planlara otomatik kayıt olmanın yanı sıra, bir işçinin 401 (k) tasarruf oranlarındaki yıldan yıla otomatik artışı da önyargıyla mücadeleye yardımcı olur. Otomatik kayıt, bir işçinin 401 (k) tasarruf etmeye başladıktan sonra eve götürme ücretinde hiçbir zaman bir düşüş (veya “kayıp”) yaşamadığı anlamına gelir, çünkü bu tasarruf baştan düşülür.
Yatırımcılar zarardan kaçınmayı nasıl deneyimler?
Neredeyse tüm yatırımcılar bu yıl korkuyla karşı karşıya kaldı.
ABD hisse senedi performansının bir barometresi olan S&P 500 endeksi bu yıl %17 düştü. Bu arada Bloomberg ABD toplam tahvil endeksi ile ölçülen ABD tahvilleri 2022’de %13 değer kaybetti. Her ikisi de 2022’yi kırmızıyla bitirseydi, 1969’dan beri bu ilk kez görülecekti.
Zarardan kaçınma yanlılığı, yatırımcıların karar verme sürecini birçok (genellikle olumsuz) şekilde manipüle edebilir.
Egan, uzun vadeli bir yatırımcının para kaybetme korkusunun onunçok temkinli yapabileceğini söyledi. Bu durumda, emekliliğe kadar on yılları olan bir yatırımcı, genellikle diğer “daha güvenli” varlık sınıflarından daha riskli ve değişken olan ancak uzun zaman dilimlerinde daha yüksek getiri sağlayan hisse senetleri yerine portföyde yüksek miktarda yer sahibi olan tahviller ve nakiti tercih edebilir. Emeklilerin bile uzun sürecek bir emeklilik döneminde enflasyonu yenmek için bir miktar hisse senedi riskine girmeleri gerekir.
Bununla birlikte zarardan kaçınma, acemi yatırımcıların ilk etapta yatırım yapmaktan kaçınmasına neden olabilir. Bu risk, piyasaların büyük kayıplar yaşadığı 2022 gibi dönemlerde artmaktadır. Egan, bunun yeni başlayan yatırımcıların piyasaya para yatırmakta tereddüt ettikleri çünkü kendilerini güvende hissedene kadar beklemek istediklerinden kaynaklandığını belirtiyor.
Egan’a göre yapılması gereken akıllıca hareket ise tam tersidir: hisse senetlerinin tükendiği dönem yatırım yapmak için en riskli zamandır. Geri çekilmelerde ise hisse senetleri indirimli ve daha avantajlıdır.
Schwab Asset Management’ın CEO’su ve baş yatırım sorumlusu Omar Aguilar, insan psikolojisinin yatırımcıların daha fazla kayıptan kaçınmak için hisse senetlerindeki düşüş sırasında satmaya daha eğilimli olabileceğini söyledi. Acak bu, sattıkları hisse senetlerinden bir sonraki ralli sırasındaki olası kazançlarını kaçırdıkları anlamına da gelebilir.
Aguilar, iki büyük piyasa düzeltmesinin olduğu 2018’de ortalama bir yatırımcının S&P 500’ün iki katı kadar kaybettiğini gösteren araştırmaları hatırlattı.
Putnam Investments’ın 2021 yılına kadar yaptığı bir analize göre, ABD hisse senetlerinde ilk 10.000 dolarını 15 yıl boyunca elinde tutan bir yatırımcı, piyasanın en iyi 10 gününü kaçıran bir yatırımcıdan 24.753 dolar daha fazla kazanabilirdi.
Aguilar, kazanç elde etmek yerine kayıptan kaçınmaya öncelik vermenin bu kadar çok yatırımcının piyasada düşük performans göstermesinin ana nedeni olduğunu söyledi.
Veriler, bazı emeklilik tasarruf sahiplerinin son piyasa kargaşası sırasında 401(k) planları dahilinde güvenli limanlar aradıklarını gösteriyor.
Örneğin, şirketin 401(k) planlarını yöneten Alight Solutions’a göre, istikrarlı değer ve para piyasası fonları gibi ihtiyatlı yatırımlar, ekim ayında net 401(k) plan tasarruflarının sırasıyla %81 ve %16’sını aldı. Bu arada, 401(k) yatırımcısı aynı dönemde hisse senedi yatırım fonlarından para çekti.
Alight’a göre, yatırımcılar ekim ayındaki 21 işlem gününün 18. gününün hisse senedi fonlarına göre “sabit gelir” kategorisini tercih etti. Yatırımcılar, 2022’deki toplam işlem günlerinin %73’ünde sabit geliri tercih ettiler.
Yine de, finansal danışmanlara göre, yatırımcılar — özellikle emeklilik tasarruflarından yararlanmaya başlamadan önce uzun yılları hatta on yılları olanlar için — muhtemelen yerinde kalmak en doğru tercih olacaktır.
Maryland, Cabin John’daki Experiential Wealth’in baş yatırım sorumlusu Philip Chao, korkudan hisse senedi satmayı yanlış verilen bir sürüş kararına benzetti ve araba kullanırken paniklerseniz kaza yaparsınız diye belirtti.
”Çoğu yatırımcının hedefe doğru ve iyi niyetli bir şekilde hareket etmek yerine tepkisel davrandığını düşünüyorum” diye ekledi. Son olarak, bu nedenle yatırımcıların piyasalar düştüğünde darmadağın olma eğiliminde olduklarını belirtti.
